De complicaties van fysio / manuele therapie in perspectief gezet.

Manipulatie, mobilisatie, dry needling, massage, ‘gewone’ fysiotherapie. Ook in de fysio- en manuele therapie kan een complicatie optreden. Heel zelden, maar het gebeurt.

Het is zoals in het verkeer. Er is een kleine kans dat je aangereden wordt. Met mogelijk ernstige gevolgen.

Maar niemand blijft thuis omdat het gevaarlijk is op de weg. Of blijft thuis uit angst om onder een auto te komen.

De veiligheidsregels in het verkeer gelden in figuurlijke zin ook voor fysiotherapie. 

Alleen iemand met een rijbewijs mag de auto besturen. Niet te hard rijden, snelheid aanpassen bij slecht weer, concentratie op de weg houden, verkeersborden opvolgen, “de Bob achter het stuur”, enzovoort. 

Als je kiest voor 100% veilig, dan kun je beter thuis blijven. Maar dan kom je nergens.

Wat zijn complicaties?

Elke therapie heeft risico’s. Een risico op een complicatie. Dat is een ongewenst effect van de behandeling. Hoe onschuldig de behandeling ook lijkt. Een 100% veilige therapie bestaat niet.

Een complicatie kan altijd optreden. Zo ook in de fysiotherapie en manuele therapie. Met gevolgen voor de patiënt én fysiotherapeut.

Er zijn twee groepen complicaties:

  • Bijwerkingen. Deze zijn van tijdelijke aard. Ze gaan vanzelf over.
  • Calamiteiten. Ongelukken op z’n Hollands. Deze zijn ernstig. De gevolgen zijn blijvend.
Complicaties van fysio / manuele therapie

Een probleem voor goed onderzoek betreft de aantallen. Ernstige gevolgen zijn zeldzaam. Daarom zijn de uitkomsten al gauw ‘niet significant’, niet betrouwbaar. Want de onderzochte groep is te klein. Toch wil men graag een conclusie geven. Daarom worden de gevolgen van verschillende soorten behandelingen bij elkaar opgeteld.

Er zijn weinig ‘harde cijfers’ bekend over complicaties in de fysiotherapie. Maar er zijn talloze incidenten beschreven.

Manipulaties
Voor het gemak van het onderzoek worden manipulaties door fysiotherapeuten, chiropractoren en osteopaten op één hoop geveegd. Vaak worden manipulaties door leken hier ook bij genoemd. Zoals de kapper in Turkije of India die de nek en andere gewrichten van al zijn klanten kraakt. Het aantal keer dat het goed gaat is onbekend. De ene keer dat het mis gaat wordt uitgebreid beschreven. Zowel in wetenschappelijke tijdschriften. Als in de media.
De gevolgen kunnen ernstig zijn. Mogelijk omdat kracht wordt gebruikt. Of omdat de snelheid van de handgrepen hoog is (“high velocity thrust”).
Calamiteiten van manipulaties zijn uitgebreid onderzocht. Fysiotherapeuten zijn in minder dan 2% van de gevallen de aanleiding (Di Fabio 1999). Wegen de voordelen op tegen de risico’s? In 2012 was een debat tussen experts op dit terrein (Debate over risk from spinal manipulation. NHS.uk, Friday June 8 2012). Zowel de voordelen (J David Cassidy, 2012) als nadelen (Benedict M Wand, 2012) worden toegelicht. Conclusie: er is geen conclusie. Het debat eindigt in een gelijk spel.

Mobilisaties
Het mobiliseren van wervels geldt als “veilig alternatief” voor manipuleren. Toch is dit niet zonder risico.

Dry Needling
Meestal worden complicaties van acupunctuur en dry needling bij elkaar geteld. Omdat bij beide dezelfde naalden worden gebruikt. Complicaties veroorzaakt door leken of door ‘prikkers’ met een beperkte opleiding worden vaak in het onderzoek opgenomen. De belangrijkste ontstaan als een naald niet correct wordt geprikt. Of als de hygiëne onvoldoende is.

Fysiotherapie
Een fysiotherapeut ondersteunt patiënten tijdens het herstel van een scala aan aandoeningen van het bewegingsapparaat. Maar ook van de ademhalingsorganen, zenuwstelsel of hart- en bloedvaten. Van oudsher helpt hij mensen tijdens hun revalidatie. Hij begeleidt patiënten bij het doen van oefeningen. Of mobiliseert gewrichten na een operatie.
Anderen hebben zich niet-fysiotherapeutische geneeswijzen eigen gemaakt. Zoals acupunctuur, somato-emotional release, craniosacrale therapie, etc. Hierbij kan een complicatie optreden. Al snel komt dit op de rekening van “de fysiotherapie”.
In Nederland worden fysiotherapeuten relatief weinig aangeklaagd. De Amerikaanse organisatie HPSO telde 443 zaken tegen fysiotherapeuten en PTA’s (physical therapist assistent) tussen 2010 en 2014 (Physical Therapy, Professional Liability Exposure: 2016 Claim Report Update). In totaal is $42.237.908 aan vergoedingen door verzekeraars uitgekeerd. Ongeveer 7 miljoen euro per jaar.

Massage
In epidemiologisch onderzoek worden verschillende massagvormen bij elkaar opgeteld. Tuina, gua-sha, Zweedse massage, Thaise massage, Indian head massage, massage door een leek, do-in, shiatsu.
Massage wordt als ‘veilig’ gezien. Dat is althans het imago, het beeld. Maar ook massage kan schade opleveren. Met ernstige gevolgen. Incidenten genoeg.

Verhalen uit de praktijk
Een korte opsomming van verhalen van patiënten. Of van collega’s over de risico’s van het vak.

In perspectief
Enkele cijfers van calamiteiten uit andere sectoren. Om de risico’s van fysio / manuele therapie in perspectief te zetten.

Is fysio / manuele therapie gevaarlijk?

Elk jaar bezoeken 3,9 miljoen Nederlanders een fysiotherapeut. Totaal worden 50 miljoen behandelingen per jaar gegeven.

In Nederland is 1 geval bekend waarbij een patiënt is overleden na behandeling door een fysiotherapeut. Eén geval sinds de tweede wereldoorlog. Eigenlijk verbazingwekkend dat er niet meer dodelijke calamiteiten zijn geweest. Gezien het grote aantal behandelingen.

Er zijn risico’s verbonden aan fysio / manuele therapie. Zowel tijdelijke bijwerkingen als ernstige calamiteiten zijn voorgekomen. Zoals bij elke therapie.

Voor een patiënt zijn ‘statistische significante calamiteiten’ onbelangrijk. “Het risico op een ernstige complicatie ligt tussen de 1 : 50.000 en 1 : 1.200.000”. Een gemiddelde Nederlander met leesniveau B1 kan niks met deze getallen.

Is fysio / manuele therapie een gevaarlijke behandelmethode? Het helpt om cijfers van calamiteiten uit andere sectoren te bekijken. Om het in perspectief te zetten.

Gezien het aantal dodelijke ongevallen is het volgende te stellen:

Fysiotherapeutische behandeling is veiliger dan

  • het slikken van ontstekingsremmers
  • het slikken van oxycodon (Oxycontin)

Het is in de behandelkamer van de fysiotherapeut veiliger

  • dan op de weg
  • dan op het voetbalveld
  • dan op een willekeurig balkon
  • dan in een ziekenhuis
  • dan in het water
  • dan tijdens een Nederlandse hittegolf
  • dan in een schoonheidssalon of kapperszaak
  • dan tijdens een marathonwedstrijd
  • dan werken in de bouw
  • dan in een woning in de buurt van Schiphol
  • dan bezig zijn thuis